Kennissen waren onlangs in Berlijn. Er was veel te zien en te beleven daar, zo vertelden zij. Dat zei mijn moeder destijds ook. In 1936.
Dat waren de zogeheten foute spelen. Mijn moeder was het daarmee eens – achteraf. Zij maakte deel uit van de Nederlandse atletiekploeg. Een grote eer natuurlijk, maar sommige sporters zeiden destijds: ik ga niet naar die boevenstaat toe. Er waren ook sportbonden met principiële bestuurders, die weigerden hun leden naar dat bruine nest te sturen. Er was, kortom, de nodige tumult in de aanloop naar die spelen.
Mijn moeder was lid van een atletiekbond met een eenvoudige mores: sport verbroedert, de moffen hebben beloofd er een feest voor iedereen van te maken, dus waarom moeilijk doen?
Zo kwam het dat moeder in de tocht naar het Oosten aanvaardde. Uitgezwaaid door duizenden, uitgejouwd door enkelen. De entree in Duitsland maakte veel indruk. Het Olympisch dorp was een soort Sporthuis Centrum, met veel luxe, ruim opgezet en omringd door eiken. Waarvan de bladeren weer dienden voor het vlechten van kroontjes, die de medaillewinnaars op het hoofd gedrukt kregen.
Maar voor het zover was, kwam meneer Jansen zijn entree maken. Zo noemden de Hollanders Hitler. Merkwaardig. Als zij dit monster wilde beschimpen, spraken ze dus over die duivelse heer Jansen. Bang voor represailles van de gastheer. Zelfs toen wist de man de Nederlanders blijkbaar angst aan te jagen. Dat je dan afreist naar dat land vol weerzinwekkende bruinhemden om sport te bedrijven. Dan moet je wel èrg graag rennen. Want dat deed mijn moeder. Springen ook trouwens. Ik heb een foto: mijn moeder naast ene Fanny Koen. In het Olympisch stadion. Ze kijken verheugd. Net als de voorzitter van de KNAU, die blijmoedig tussen het publiek zit.
Mijn moeder stond opgesteld op het middenterrein toen een huivering door de gelederen ging, zo vertelde zij veel later. Een paar honderd meter verder kwam Hitler met zijn boosaardige trawanten het station binnenwandelen. Het publiek rees, als een geregisseerd massaspektakel, plotseling van de banken en joelde als één gruwelijke persoon “Sieg Heil!” , de rechterarm schuin omhoog. Volgens moeder realiseerde zij zich plotseling, dat dit op een drama zou uitlopen. Een griezelige gedachte, dat zij in de betrekkelijke nabijheid van dhr. Jansen heeft verkeerd.
Dan blijft de vraag boven de markt hangen: sport verbroedert, onder alle omstandigheden? Feit is, dat Jesse Owens het goed kon vinden met de Germaanse hoop, verspringer Luz Long. Die later sneuvelde op Sicilië.
Gelukkig is het verre van waarschijnlijk, dat ik tijdens het sporten, als mijn moeder, voor morele dilemma’s kom te staan. Hoewel: ik had wel eens vragen bij de betrouwbaarheid van de tijdcontrole in Brummen, meende te Denekamp dat de lokale kampioen had afgesneden, had mijn twijfels over de hoogte van de lat tijdens het NK voor masters 2016.
Maar een Jansen: nee, die is mij bespaard gebleven.
Erik Endlich
