Verblijf in Enschede knakte carrière drie DDR-voetballers

Geplaatst op 24 oktober 2020 door Gijs Eijsink   ·   2 Reacties

Oud-Enschedeër Bert Westerink is een fervent aanhanger van FC Twente. Zo presenteerde hij vorig jaar het boek Onmachtig of onmeunig. Westerink, oa voormalig wethouder van zijn woonplaats Groningen, volgde een jaar lang de avonturen van FC Twente in de eerste divisie.

Westerink schreef ook onderstaand verhaal dat speelde rond de UEFA-cup-match van FC Twente tegen tegen Dynamo Dresden, afgelopen donderdag precies 40 jaar geleden. Er voltrok zich destijds een menselijk drama in Enschede. Westerink las erover in een dissertatie over voetbal in de DDR en tekende het in onderstaand verhaal op. TwenteSport.com kreeg het aangeboden van Westerink en publiceert het graag op deze website. Bij deze:

Alexander Jeremejeff kwam dit seizoen van Dynamo Dresden naar FC Twente. Een transfer als vele andere. 40 jaar geleden, toen beide clubs elkaar troffen voor de UEFA-cup volstrekt ondenkbaar. Hoe het verblijf in Enschede carrières beëindigde zonder dat er een blessure aan te pas kwam.

Dresden lag in 1980 achter het ‘IJzeren Gordijn’, in de Deutsche Demokratische Republik. Ook bekend als Oost-Duitsland. 30 jaar geleden ging het met voetbalcompetitie en al op in de Bundes Republik Deutschland. Roemloos einde van een dictatuur waarin de staat over het landskampioenschap besliste. Eigenlijk deed slechts één man dat: Erich Mielke, voorzitter van de Berliner FC Dynamo (BFC), maar beter bekend als minister voor Staatssicherheit en hoofd van de veiligheidsdienst ‘Stasi’. Vanaf 1979 manipuleerde hij BFC elk jaar naar de top van de DDR-Oberliga. Tot hij in oktober 1989 met de communistische regering van het toneel verdween. Waarna Dynamo Dresden zich kroonde tot de laatste ‘Meister der DDR’.

Weber, Müller en Kotte
In 1981 reikt Mielke’s arm nog ver. Eind januari van dat jaar wacht de nationale selectie een oefentrip in Argentinië. Gerd Weber (1956) is er vanzelfsprekend bij: met de DDR-elf won hij in 1976 goud in het

Olympisch voetbaltoernooi op de Spelen van Montreal. Op 23 januari overnacht het gezelschap in een hotel nabij luchthaven Berlin-Schönefeld. Maar nog voor het ontbijt de andere dag wordt Weber met teamgenoten Matthias Müller en Peter Kotte opgewacht. Ze moeten mee met een gezelschap dat hen terugvoert naar Dresden. De overige spelers in het ongewisse achterlatend. Een van hen verklaart later: “Die waren plötzlich weg. Uns hat man (..) nichts erklärt. Das haben wir erst erfahren als wir wieder hier waren, nach drei Wochen”. Om in het buitenland aan wedstrijden mee te mogen doen moesten DDR-sporters ‘verklikker’ worden. Een ‘IM’ in het jargon: Informeller Mitarbeiter. In die rol gaf men in regelmatige contacten met de Stasi uitspraken van teamgenoten door. Iedereen bespioneerde zo iedereen. Een net waaraan ambitieuze, getalenteerde sporters zich niet konden onttrekken.

Weber vervulde die rol klaarblijkelijk tot tevredenheid. Maar in het voorjaar van 1979 raakt hij zelf in het vizier van de Staatssicherheitsdienst. Op verdenking van contacten met naar West-Duitsland gevluchte voetballers. Om bewijs te verzamelen voor dergelijke “Verbindungen zu Republikverrätern” volgt een huiszoeking. Clubchef Horst Rohne steelt daartoe tijdens een training Webers’ huissleutel. Maar er wordt niets gevonden. Tot najaar 1980 geeft Weber de Stasi verder geen reden voor twijfel. Dan verandert plots zijn bereidwilligheid om te klikken. Hij gaat de reguliere contacten uit de weg.

Republikflucht

Dat gedrag weet de geheime dienst te verbinden met twee in april 1980 gevluchte Dynamo-supporters. Het nagaan van hun gangen brengt Michael Juraske in beeld, een kok uit Dresden en bekende van de vluchters. Hij blijkt bereid binnen hun vriendenkring als verklikker te fungeren. De bal gaat rollen als ene Wolle – volgens de Stasi-akten na “reichlich Alkoholgenuss” – Juraske vertelt over de voorgenomen vlucht van “twee bekenden”. Dit combineert de Stasi met informatie uit een eerdere, stiekem geopende brief aan Wolle uit West-Duitsland. De Dynamo Dresden-supporters Pelo, Micha en Hansi schrijven daarin dat ze contact met de Mannschaft hadden in een hotel in Enschede. Op 22 oktober 1980 verbleef Dynamo daar voor de UEFA-cup match tegen Twente (1-1 met o.m. Martin Jol, Hallvar Thoresen, Sanchez Torres en Evert Bleuming).

De drie vragen Wolle om contact te leggen “met L., J. en G.”. Met name ‘G.’ zou weten waarom het gaat. Het devies: “zu niemanden ein Wort!”

Via het klikwerk van Dynamo-clubarts dr. Klein was al bekend dat twee West-Duitsers in Enschede contactpogingen hadden ondernomen. Concrete verdenkingen kunnen hieraan niet worden ontleend. De Stasi vraagt verdediger Andreas Trautmann en trainer Geyer extra goed op te letten tijdens de eerstvolgende buitenlandse reis. Die komt er omdat na de 0-0 in Dresden, de in stadion Diekman gescoorde goal dubbel telt. Standard Luik is de volgende tegenstander. In België gebeurt echter niets verdachts. De wedstrijd eindigt in 1-1. Thuis verliest Dynamo op 10 december 1980 met 1-4 en is het uitgeschakeld. Dat dat definitief ook voor Weber, Müller en Kotte zal gelden kan niemand nog vermoeden.

In de val
Pas na 1989 bij het openen van de Stasi-archieven wordt duidelijk waarom dit lot de spelers trof. In het Enschedese hotel Memphis, tegenwoordig onderkomen van IAA-architecten, beweerden twee mannen de 1. FC Köln te vertegenwoordigen. Namens die club deden zij Weber een contractvoorstel dat ook gold voor Müller en Kotte. Om de hoek zou een Mercedes klaar staan om hen de grens over te rijden.

Weber besprak het ‘aanbod’ met zijn teamgenoten maar geen van hen wilde er op ingaan. Müller hoopte met het DDR-team aan het WK in Spanje mee te kunnen doen. Kotte wilde vrouw en kind niet in de steek laten. Hoewel ook Weber er vanaf zag, versterkte de ontmoeting het besef dat zijn voetballoopbaan in het slop zat. Mede doordat zijn aanvraag voor een overgang naar het sterkere BFC was geweigerd. Hij wenste de DDR te verlaten, maar niet zonder vriendin Steffi. Beide startten na ‘Enschede’ concrete voorbereidingen om met hulp van een ervaren vlucht-organisatie te ontsnappen.

Pijnlijk is dat van betrokkenheid van 1. FC Köln helemaal geen sprake is geweest. Hoogstwaarschijnlijk was de actie in Hotel Memphis het werk van de in april naar West-Duitsland gevluchte Dynamo-supporters.

Een roekeloze daad met zware gevolgen
Op 22 januari 1981, daags voor het vertrek naar Argentinië vertelt Michael Juraske de Stasi wat zij willen horen. Eerder die maand had hij “de tong van informant Wolle losgemaakt” in de Baltic Bar van hotel Newa. Opnieuw met veel alcohol. (“sechs Bier, ein Korn, eine Flasche Wein und Mixgetränke”) Het
hoge woord: “Weber, Kotte en Müller blijven bij een van de volgende wedstrijden in de Bondsrepubliek”. Waarschijnlijk in april dat jaar. Er zou sprake zijn van een contract met 1. FC Köln. Hoewel elk bewijs ontbreekt neemt de Stasi geen risico. Terug in Dresden worden de drie vastgehouden. Webers vriendin en enkele vluchthelpers zitten al vast. Na vijf dagen worden Müller en Kotte vrij gelaten. Zij mogen echter niet meer uitkomen in de Oberliga of de tweede divisie. Weber wordt tot twee jaar en drie maanden gevangenisstraf veroordeeld. Op beschuldiging van ‘landverraderlijk agentenwerk en poging tot Republikflucht’.

De carrières van Müller en Kotte worden wreed gebroken. Als zij hun clubs in de Regionalliga kampioen weten te maken mogen zij niet mee-promoveren. Bij de presentatie van de kampioenselftallen in het blad ‘Sportecho’ van 29 juli 1982, wordt Peter Kotte zelfs van de foto weggeretoucheerd. Op de plek van zijn hoofd monteert men dat van een medespeler.

Ter herinnering aan de wedstrijd Fc Twente-Dynamo Dresden nog even de opstellingen van toen.