Klagen oaver ’t Nederlaandse oonderwies is ne machtig populaire sport. Vroger was allens better. In België dörft ze tenminste eisen te stellen. Mear hier? Ze komt van de skole en dan köant ze nog niks.
Is dat trouwens ooit aanders ewes? Klaagden de oondernemmers in de steentied al neet dat nieje timmerleu op ’n bouw niks konnen. Klopt ook. Autorieden lear iej ook pas echt in de praktijk. Doarumme geet het klagen oaver het oonderwies gewoon verdan, hoe good dee oarme learkrachten ook eur steenkende beste doot.
Wal heel jammer dat het opstel biej Nederlaands weg is. Creatief schrieven as examenoonderdeel zol neet earlijk wean vuur leerlingen zoonder creatief taalvermogen. Better zol wean um ze examenteksten te loaten leazen en doar intelligent bedoelde vroagen oaver stellen.
Eagenlijk heel gek. Want, wukke teksten leaze wiej zelf altied het beste? Dat zeent verhalen woe’j wat an hebt of oe interesseert. Mear de examenteksten van tegenswoordig interesseert leerlingen gin drol. Dizze verhalen wordt heelmoals neet selecteerd duur de jonge examenkandidaten. Dat doot ex-learkrachten biej het CITO (Centraal Instituut voor Toetsontwikkeling). Vake oonderwiesleu dee totaal gin verbinding mear met het oonderwiesveeld of het contact met jongern al joaren kwiet zeent. Of zelfs dat contact met jongeren nooit hebt ehad. Want juust dóárumme zeent ze ook biej ‘t CITO egoan um examens te maken. Examens maak iej achter een burootje in een löag lokaal woer iej gin orde hooft te hoolden.
Het examen van Nederlaands is volstrekt weareldvrömd. Leerlingen kriegt een verhaal te leazen oet nen intellectueeln glossy of de NRC. Dee verhalen mutten altied in-kort worden. Dús op vuurhaand al neet geschikt vuur het examen. Votstrepen dut een schriever neet zelf, mear nen examinator. Stelt oe vuur: iej mut een book leazen da’j zelf nooit zollen hebben oet-ezoch. Zelfs ne ingewikkelde gebruiksanwijzing gef tien keer mear andrang um te leazen as nen examentekst. Iej begint dus al stoomp verkeerd.
Dán geet een CITO-bureaufunctionaris intelligente vroagen biej ’t verhaal maken. Dee mut de leerling beantwoorden in een maximum antal woorden, aanders krig’e strafpeunten. Het kan dus heel da’j het verhaal prima snapt, mear iej gebroekt nét iets te völle woorden, dan krie’j nóg een slecht ciefer. Zo leare wiej de leerlingen het leazen of. Doarumme gauw terugge noar ’t opstel. In het Hollaands, in het Twents, in de taal van oew harte. Dan lukket oew verhaal umsgelieks.
Geleuft miej: het examen Nederlaands “begrijpend lezen” hef nét zo völle met echt leazen te maken as FIFA 23 met profvoetbal.
Gerrit Dannenberg
