Um de meaningsvorming in balaans te hoolden leas ik de NRC. Duur ’n regel hooldt de scribeanten mekoar good in eavenwicht. Youp van ’t Hek schrif völs te lange columns dee’k alle wekke echt neet leaze. Marcel van Roosmalen hef nog wal ’s wat te vertellen of mienen favorieten columnist Rosanne Herzberger. Aandere serieuze wetenschappers of scribeanten met een schoon verstaand zet er geregeld verstaandige dinge in.
Mer ofgelopen zoaterdag leus ik een verhaal van etholoog Frans van der Helm. Hee veund ’t neet good dat het Natuurhistorisch(museum) in Rotterdam plannen har um Bokito op te stoppen. Dizzen Westelijk Laagland-gorilla is kortens oet de tied ekömmen en het Rotterdamse museum wol um wal in de collectie hebben. Ik dachen dreks: mooi! Den Bokito was jums een imposant geval, scheut ne keer fiks oet de sloffe, mear in opgestopten toostaand kan ‘t publiek um zoonder gevoar van dichte biej bekieken en nen hoop learen van dizze primaten.
Mear Van der Helm zeg verestig dat nen mensaap persoonlijkheaid hef, intelligent is, fijngeveulig en subtiele karaktereigenschappen. “Dit is een persoon,” zeg hee. “Je voelt medemens-apenschap. De rond de 98 procent genetische verwantschap is vrijwel tastbaar. Dus een mensaap opzetten doe je niet.” En doar wor ik dus doodmeu van. Fervente peardeleefhebbers beweart dizze dinge ook oaver dee “edele viervoeters”, dee zelfs gin poten hebt mear bene en ginnen kop mear een heufd.
Make wiej nou, zelfs as wetenschappers, neet de klassieke foute dat oetweandige geliekenis ook inweandige gevolgen hef? Nen aap den de taande löt zeen, lacht echt neet noar oe. Nen hoond den de taande löt zeen ook neet. Oonderschatte viej dan bevuurbeeld de voarkens neet? Fysiek liekt ze slim op ’n meanske. Neet aaltied qua model – mangs wal natuurlijk – mear de organen zekers wal. En wat intelligentie angeet: nen bign wordt slim oonderschat; hee is völle klooker as nen hoond. De’w ze nog neet in de hoeskamer hebt, koomp vuural duur dee onhaandige moate en umdat ze neet zo aaiboar oogt as nen poedel. Gelukkig!! Want de meest ongelukkige deers zeent heunde dee ’t hele leaven in völs te woarme hoeskamers mutten huzen en alverdan in een ruu zeent.
Loa’w good wean vuur de deers, vuurál umdat ’t deers zeent. Mear wat hef nen gorilla méár boaven nen vreandelijken waandelenden tak, nen goodigen meai-kever en nen wolligen hommel. Knuffelt nen panda mear eens. Dan wor iej gewoar watvonne persoonlijkheid zonnen zwart-wit bear hef. Wetenschapper Frans van der Helm hef met zien NRC-verhaal ne nieje betekenis egewen an ne oolde zegswieze:
Bokito ergo sum, ik denk dus ik sta voor aap.
Gerrit Dannenberg
