Op ‘n 19den april 1995 oavervöl ’n Amerikaan McArthur Wheeler twee banken in Pittsburgh. Op kloarlechten dag, zonder gezichtsbedekking, met ’n kop vol in beeld vuur de bewakingskamera’s. Hee was der van oavertuugd at zin gezichte neet te zeen was. Hee had ja ’n kop inestrekken met citroensap en wiej weett allemoal at dat woarkt as onzichtboaren ink. Hey, koppie-koppie, toch?
Psycholoog David Dunning en student Justin Kruger sleugen zik vuur de plette bie dat niejs. ‘Wo kan iemand zo dom wean?’ Mer do gungen ze es noadenken. De wearld zit vol met leu dee’t öar egene klookheid oaverskatt. In 1999 skreven ze et onderzeuk ‘Onbewust Onkundig: wo as et miskennen van de egene onbekwoamheid töt zwoare zelfoaverskatting voort.’ Öare slotsomme: leu met weinig verstand van zaken meant at ze mear weett as een ander. Leu dee oargens heel völle verstand van hebt en joaren onderzeuk hebt edoan, twiefelt voordan of ze wal geliek hebt. Mer nog slimmer, dee eersten hebt et van zikzelf neet in de gaten, umdat ze ook et benul mist um oaver öar egene begrip noa te denken. Dat steet rechtevoord bekend as et Dunning-Krugereffekt.
Et verkloart woerumme as der altied een poar tenenkrommende gevallen metdoot an talentshows. En woerumme of iej meant dat iej zo geweldig köant autorieden. Of leu dee allerhande complottheorieën anhangt. En andersumme: dat ene meaken in de klasse wat altied zegt dat he et zo slecht hef edoan en dan ne dikke 9 as ciefer krig.
Leu zett nen groten reerbek op, neet umdat ze nen autoriteit op een bepoald gebeed zint, mer umdat ze skienboar bange zint at leu öar te lege inskatt. Of umdat ze gewoon echt ne te hoge pette van zikzelf ophebt. ‘Iej mut ZELF noadenken…’ zegt ze der dan bie. Joa inderdaad, doot dat es. Blievt dan wal nuchter, want vuur’j et weett geleuf iej dat de regearing ons onder ‘n doem höldt duur met vleegtuge een kalmerend middel oaver de wearld oet te stoten. Wat zint anders dee witte strepen in de locht?
Op internet kö’w allens opzeuken, mer noa dree minuten googlen zi’w et alwier zat. Dus wiej meant da’w onderzeuk hebt edoan, mer zint nooit wieder as de inleiding ekömmen. En dan mer skreeuwen. Oargens nen meaning oaver hebben is skienboar belangrieker as oargens verstand van hebben. En met een poar moal strieken op ’n klookfoon slinger iej oewe meaning de wearld in. Of den non klopt of neet.
Ik holde et bie et advies van mien vaa, nen onwies wiezen kearl: A’j oargens gin verstand van hebt, holdt dan gewoon de lippe.
Martin ter Denge
